ارهاصات پیامبر اکرمارهاصات پیامبراکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) یعنی زمینه سازی‌هایی که برای بعثت ایشان انجام گرفته‌است. ۱ - موارد قرآنی۱.۱ - نابودی اصحاب فیلدر سال چهلم پیش از بعثت ، هم زمان با میلاد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) [۲]
مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۸۲۵.
[۳]
التفسیرالکبیر، ج۱۱، ص۲۹۳.
[۴]
شرح تجرید، ص۴۹۱
، اصحاب فیل که قصد حمله به خانه کعبه را داشتند، شکست خوردند:«اَلَم تَرَ کَیفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِاَصحبِ الفیل». داستان اصحاب فیل قضیه‌ای است که در آن نمی‌توان شبهه کرد و در آن هنگامی که این قصه در قرآن آمد برخی از کسانی‌که آن واقعه را دیده بودند هنوز از دنیا نرفته و آن را به‌خاطر داشتند. [۶]
کشف المراد، شعرانی، ص۴۹۰
۱.۲ - شرح صدر [۷]
التفسیرالکبیر، ج۳۲، ص۲.
[۸]
شرح‌المواقف الایجی، ج۸، ص۲۲۵
گرچه برخی شرح صدر در آیه:«اَلَم نَشرَح لَکَ صَدرَک» را امری جسمانی و مادی (شکافتن سینه حضرت) گرفته‌اند [۱۰]
التفسیرالکبیر، ج۳۲، ص۲۰۶.
[۱۱]
شرح المواقف الایجی، ج۸، ص۲۲۵
ولی برخی از محققان آن را ناظر به سعه وجودی رسول خدا به نور الهی دانسته‌اند که به واسطه آن گنجایش همه معارف الهی را یافته و در برابر آن‌ها احساس ضیق و تنگی نکرده‌است و درباره قصه‌ای که موهم مادی بودن شرح صدر است (و‌بعضی از تفاسیر آن را ذیل این آیه آورده‌اند) گفته‌اند داستان مذکور از قبیل تمثل است و اعتقاد به مادی بودن آن اساساً باطل است. چنان‌چه بتوان وقایعی را که در ارتباط با تحقق نبوّت ، در عالم تکوین به وقوع می‌پیوندد، ارهاص نامید، منع و رجم شیاطین از آسمان با تولد عیسی (علیه‌السلام) و از همه آسمان‌ها با تولد پیامبراکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) که در روایتی از امام صادق (علیه‌السلام) در ضمن تفسیر «و‌حَفِظنها مِن کُلِّ شَیطن رَجیم» وارد شده‌است [۱۴]
البرهان، ج۳، ص۳۳۴.
[۱۵]
مناقب، ج۱، ص۵۶.
از ارهاصات آن‌ها خواهد بود.۲ - موارد تاریخی دیگرافزون بر موارد قرآنی، در تاریخ نیز نمونه‌های فراوانی از ارهاصات برای پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) گزارش شده‌است که برخی از آن‌ها عبارت‌ند از: آشکار بودن نور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در پیشانی پدرانش [۱۶]
شرح‌المقاصد، ج۵، ص۱۳.
[۱۷]
الصحیح من سیره، ج۲، ص۶۷.
و‌فرو‌ریختن ۱۴ کنگره از ایوان کسرا ؛خاموش‌شدن آتشکده فارس [۱۸]
کشف‌المراد، حسن‌زاده، ص۳۵۳.
[۱۹]
البدایة و‌النهایه، ج۲، ص۲۱۳.
و خشک‌شدن دریاچه ساوه هنگام‌تولد حضرت، [۲۰]
کشف‌المراد، حسن‌زاده، ص۳۵۳.
[۲۱]
البدایة و‌النهایه، ج۲، ص۲۱۳.
سایه‌انداختن ابر بر سر حضرت [۲۲]
کشف المراد، حسن‌زاده، ص۳۵۳.
[۲۳]
شرح المواقف، ج۸، ص۲۲۵.
و سلام‌کردن سنگ‌ها به آن‌بزرگوار [۲۵]
شرح المواقف الایجی، ج۸، ص۲۲۵.
و... . گفتنی است سخن گفتن حضرت‌زهرا(علیهاالسلام) در رحم مادر [۲۶]
منتهی الآمال، ج۱، ص۲۱۵.
و نیز خواندن سوره مؤمنون به‌وسیله علی (علیه‌السلام) لحظاتی پس از ولادت [۲۷]
مناقب، ج۲، ص۱۹۸.
افزون بر این‌که می‌تواند ارهاص برای ولایت خودشان باشد از ارهاصات پیامبر اکرم نیز محسوب می‌شود.۳ - توجیهات معتزله در مورد ارهاصات یادشده۳.۱ - ارهاصات پیامبر اکرمدر میان متکلّمان معتزلی، آن‌ها که ارهاص را نپذیرفته‌اند، برخی از موارد قرآنی پیشین را بدین‌شکل پاسخ داده‌اند: داستان اصحاب فیل، معجزه خالد بن سنان است که او را در آن زمان پیامبر می‌دانستند. ۳.۲ - ارهاصات دیگراننزول مائده بر مریم و سخن‌گفتن فرشتگان با وی و باردار شدن ایشان بدون همسر [۳۰]
التفسیر الکبیر، ج۸، ص۲۱۷.
و باروَر شدن نخل خشک و جاری‌شدن جوی آب ، از معجزات حضرت زکریا (علیه‌السلام) است. [۳۲]
التفسیرالکبیر، ج۲۱، ص۵۲۸.
سخن گفتن عیسی (علیه‌السلام) در گهواره به‌دلیل کلام وی در قرآن «و‌جَعَلَنی نَبیّا» معجزه و در زمان نبوّت آن حضرت بوده‌است. ۴ - فهرست منابعبحارالانوار؛ البدایة و النهایه؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر روح‌البیان؛ تفسیر العیاشی؛ التفسیر الکبیر؛ تلخیص المحصل؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ شرح المقاصد؛ شرح المواقف الایجی؛ الصحاح تاج‌اللغة و صحاح العربیه؛ الصحیح من سیرة‌النبی الاعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)؛ الفرقان فی تفسیر القرآن؛ کشف المراد شرح تجرید الاعتقاد؛ کشف‌المراد فی شرح تجرید الاعتقاد؛ لسان‌العرب؛ لغت‌نامه؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ مناقب آل ابی‌طالب؛ منتهی الامال؛ منشور جاوید (تفسیر موضوعی)؛ موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم؛ مهر تابان؛ المیزان فی تفسیر القرآن. ۵ - پانویس
۶ - منبعدائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «اِرهاص». |